struka(e): biokemija

masne kiseline, zasićene ili nezasićene alifatske ravnolančaste monokarboksilne kiseline (→ karboksilne kiseline). U užem se smislu naziv rabi za dugolančaste kiseline parnoga broja ugljikovih atoma. Ako su sve veze između ugljikovih atoma jednostruke, masne kiseline nazivaju se zasićenima (npr. palmitinska i stearinska kiselina); opća im je formula CH3(CH2)nCOOH. Ovisno o broju dvostrukih veza nezasićene masne kiseline mogu biti jednostruko nezasićene (oleinska kiselina), dvostruko nezasićene (linolna kiselina), trostruko nezasićene (linolenska kiselina) te četverostruko nezasićene (arahidonska kiselina). U njima dvostruke veze nisu nikada konjugirane (ne izmjenjuju se međusobno jednostrukim vezama) i uvijek imaju cis-konfiguraciju. (→ cis-trans izomerija)

Masne kiseline ulaze u sastav prirodnih lipida. Dobivaju se hidrolizom masti i ulja. Soli masnih kiselina produkti su lužnate hidrolize i nazivaju se sapunima.

U čovjekovu se organizmu masne kiseline razgrađuju u mitohondrijima, a stvaraju u citosolu (→ protoplast) iz acetata, koji može nastati i iz ugljikohidrata; na taj se način višak hrane pretvara u masne zalihe. Nezasićene masne kiseline nastaju iz zasićenih masnih kiselina. Neke nezasićene masne kiseline sisavci sami ne mogu sintetizirati jer im nedostaju enzimi koji unose dvostruku vezu u dio lanca iza devetog ugljikova atoma. Takve su masne kiseline esencijalne, tj. moraju se unositi hranom, npr. masne kiseline prisutne pretežno u ribljem ulju i poznate pod nazivom ω–3 i ω–6 (čita se omega minus 3, odn. minus 6, a označuje masne kiseline u kojima se dvostruka veza nalazi između 3. i 2., odn. između 6. i 5. ugljikova atoma od kraja ugljikovodičnog lanca).

Citiranje:

masne kiseline. Hrvatska enciklopedija, mrežno izdanje. Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 2013. – 2024. Pristupljeno 12.12.2024. <https://www.enciklopedija.hr/clanak/masne-kiseline>.