protoplazma (proto- + -plazma), živa tvar stanice. Sastoji se od jezgre i citoplazme. Protoplazma je izvana obavijena plazmatskom membranom, a u biljaka, gljiva i bakterija još i čvrstom staničnom stijenkom. U većine biljnih stanica veći dio njihova volumena ne čini protoplazma nego velika vakuola obavijena membranom (tonoplast). U stanicama nekih eukariota citoplazmatski se dio protoplazme običavao dijeliti na vanjski sloj ektoplazmu i unutarnji sloj endoplazmu. Ektoplazma je gusta, homogena i prozirna, za razliku od granulozne endoplazme, od koje se razlikuje i po fizikalno-kemijskim svojstvima. Naziv protoplazma uveden je u XIX. st.; u modernoj biologiji rijetko se primjenjuje, jer je zahvaljujući suvremenim metodama nekadašnju nejasnu predodžbu o želatinoznoj živoj staničnoj tvari zamijenila jasnija slika o finoj građi jezgre i citoplazme (od mikroskopske do molekularne razine).